(ATAMDER) Başkanı Gürkan Kalkan ve Yönetim Kurulundan oluşan bir heyet, Kırgızistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Kubaniçbek Ömüraliyev’i makamında ziyaret etti.

Türkiye – Kırgızistan ikili ilişkilerinin güçlendirilmesi adına, ATAMDER olarak yapılan ziyaret esnasında Kırgızistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Kubaniçbek Ömüraliyev ATAMDER Genel Sekreteri Tuğba Köşebaş’ın sorularını yanıtladı.

Sayın Büyükelçi kendinizi tanıtabilir misiniz?

1960 yılında Kırgızistan’da doğdum, makine mühendisiyim, Moskova’da ekonomi alanında yüksek lisans yaptım. Kırgız Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığında çeşitli görevlerde bulundum, Kırgız Cumhuriyeti’nin Amerika Birleşik Devletler Büyükelçi Yardımcısı ve Birleşik Arap Emirliklerinde Başkonsolos görevlerini yürüttüm. Son yıllarda Belarus, Litvanya, Letonya ve Estonya ülkelerinde Büyükelçi oldum. Aynı zamanda Bağımsız Devletler Topluluğu’nun yetkili ve diğer organlarında Kırgızistan’ın Daimi ve yetkili temsilcisiydim.

2019 yılının Mart ayında Kırgız Cumhuriyeti’nin Türkiye Büyükelçisi olarak atandım. Kardeş Türkiye’de bu görevi yürütmek benim için özel bir anlam taşır. Ana diliminin yanı sıra Rusça ve İngilizce de konuşabiliyorum.

Kırgızistan’ı anlatır mısınız?

Kırgız Cumhuriyeti, Orta Asya'nın kuzeydoğusunda yer almaktadır. Kırgızistan’ın sınırları: kuzeyde Kazakistan, batıda Özbekistan, güneyde Tacikistan ve doğuda Çin’dir.

Bişkek başkenti Bişkek’tir. Kırgız Cumhuriyeti’nin siyasi, ekonomik, bilimsel, idari, tarihi ve kültürel merkezidir.

31 Ağustos 1991 tarihinde Kırgızistan Devlet Bağımsızlık Bildirgesi kabul edilmiştir. Kırgızistan Parlamenter bir cumhuriyettir. Cumhurbaşkanı, ikinci bir dönem için yeniden seçilme hakkı olmaksızın, 6 yıllık bir dönem için halk oylamasıyla seçilir. Kırgızistan'ın şimdiki Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov'dur.

Kırgızistan’ın nüfusu 6,5 milyondan fazladır. Devlet dili Kırgızca, etnikler arası iletişimin resmi statüye sahip olan dil Rusçadır.

Kırgızistan ile Türkiye ilişkilerini anlatır mısınız?

Türkiye Cumhuriyeti 1991 yılında bizim Bağımsızlığımızı tanıyan ilk ülke olmuştur. Biz iki kardeş ülkeyiz ve 5000 bin yıllık ortak tarihe dayanan köklerimiz mevcuttur. Hep gururla söylediğimiz gibi dilimiz, dinimiz, tarihimiz ve kültürümüz aynıdır.

Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi şeklinde ifade edilen Kırgızistan ile Türkiye arasındaki işbirliği stratejik bir statüye sahiptir. Cumhurbaşkanımız Sayın Ceenbekov 2018 yılında Türkiye’ye resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. 2018 yılın Eylül ayında Sayın Erdoğan Kırgız Cumhuriyeti’ni ziyaret etmiş ve Isık-Göl kıyısında yapılan Yüksek Düzeyli Stratejik
İşbirliği Konseyi’nin toplantısına ve III. Uluslararası Göçebe Oyunlarının açılış törenine katılmıştır.

Kırgızistan'ın Türkiye'deki diplomatik misyonunun temel görevleri Türkiye'de çalışma, eğitim, turizm ve benzer amaçlarla kalan vatandaşların hak ve çıkarlarını korumak ve iki ülke arasındaki ticari-ekonomik ve kültürel işbirliğini geliştirmektir.

Kırgız Cumhuriyeti’nde şu anda Covid-19 pandemisi ne durumdadır? Ne tür önlemler alınmaktadır? Bu konuda Kırgızistan ile Türkiye’nin işbirliği nedir?

Kırgızistan’da ilk koronavirüs vakası 17 Mart 2020 tarihinde kaydedilirken, 2 Nisan 2020 tarihinde ise ilk ölüm tespit edilmişti. Mayıs ayında günlük vaka sayısı 30-40 kişiyi geçmezse, kısıtlamaların gevşemesiyle sayılar 200 kişiye ulaşmaya başladı. Haziran ayının ikinci yarısından ve Temmuz ayının sonuna kadar Kırgızistan için zor bir dönemdi.

Şu anda Kırgızistan'daki epidemiyolojik durum daha iyi olarak değerlendirilmektedir. 10 Eylül itibariyle toplam 44 684 koronavirüs vaka sayısı tespit edilirken, 40 487 hasta iyileşti ve ölü sayısı 1061 kişiyi buldu.

Sağlık çalışanlarının eksikliği nedeniyle, Kırgızistan'daki sağlık kurumlarına koronavirüs salgınıyla mücadelede yardımcı olmak için Temmuz ayında yurttaş doktorlar Türkiye ve Rusya'dan geldiler.

10 Nisan 2020 tarihinde Türk Konseyi Devlet Başkanları Olağanüstü Zirvesi düzenlenmiştir. Türk Konseyi Devlet Başkanları koronavirüs salgınıyla mücadele için alınacak tedbirler üzerinde konuştular. Zirvenin ardından göç konularında azami ölçüde destek olmak ve COVID-19 salgını ile mücadelede yardımcı olmak üzere karar alındı.

Nisan-Mayıs aylarında Kırgızistan Türkiye’den 1,5 milyon ABD doların üzerinde 40400 PCR test ve 30 bin koruyucu ekipman satın aldı.

6 Temmuz 2020 tarihinde Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov ile Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasında telefon görüşmesi yapıldı. Yapılan görüşmenin sonucunda Kırgızistan'daki zor epidemiyolojik durum dikkate alınarak, 15 Temmuz 2020 tarihinde Türk Hükümeti insani yardım (tıbbi malzeme, ilaç, test vb.) gönderdi.

Ağustos ayı başında Kırgız tarafı, koronavirüs tedavisi için gerekli ilaçları 300 bin doların üzerinde Türkiye'den satın aldı.

Türkiye'de yaşayan yurttaşlar ve etnik Kırgızların yanı sıra Türk iş adamları tarafından tıbbi malzemeler ve cihazlar şeklinde yardım sağlandı.

Kırgızistan ile Türkiye arasındaki tarifeli uçuşların kapatılması sebebiyle, Kırgızistan'a 3200'ü aşkın vatandaşın dönüşü için Mart-Temmuz aylarında iki ülkenin devlet kurumları ile ortaklaşa Türk Hava Yolları ve Pegasus'un 12 charter seferi düzenlenmiştir.

2020 yılı itibari ile Türkiye – Kırgızistan arasındaki ticaret hacmi nedir? Ticaret Hacminde hedeflemiş olduğunuz rakam nedir?
2019 yılında ticaret hacmi 473 milyon ABD doları ile 2018 yılına göre 49 milyon dolar fazla olmuştur. 2020 yılı Ocak-Haziran ayları arası Kırgızistan ile Türkiye arasındaki ticaret hacmi 223,8 milyon dolar olarak gerçekleşti. İki ülkenin Cumhurbaşkanları iki ülkenin ticaret hacmini 1 milyar dolara çıkarma görevini üstlendi.

Türkiye – Kırgızistan arasındaki ticaret hacmini arttırmak için ne tür projeler gerçekleştiriyorsunuz?

İki ülke arasında ticareti arttırmak, ekonomik ve ticari bağları güçlendirmek amacıyla Büyükelçilik, iş forumları, girişimciler ile görüşmeleri ve yatırım tanıtım gösterileri düzenlemektedir. Kırgız-Türk Hükümetler arası Karma Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu’nun 9. Dönem Toplantısı çerçevesinde 21 Kasım 2019 tarihinde İstanbul'da 350'den fazla Kırgız ve Türk girişimcileri ve iki ülkenin hükümet delegasyonlarının katılımıyla büyük ölçekli Kırgız-Türk İş Forumu düzenlendi. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ve 20'den fazla ilin Ticaret ve Sanayi Odaları’nın başkanları, temsilcileri ve girişimcileri ile görüşmeler yapıldı. Bu görüşmeler sırasında Türk girişimcileri Kırgızistan’ın yatırım projeleri hakkında bilgilendirilip üretim yerlerinin açılması ve bu amaçla girişimcilerin ülkemize ziyaretlerinin düzenlenmesi üzerinde anlaşmaya vardılar. Aynı zamanda benzer iş kurumları ile buluşma düzenlemek için Türkiye'nin diğer illerine yeni iş gezileri planlanmaktadır.

Ticari ve ekonomik bağları güçlendirmek için Kırgız-Türk Hükümetler arası Karma Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu çalışmaktadır. Taraflar 22 Kasım 2019 tarihinde düzenlenen Kırgız-Türk Hükümetler arası Karma Ticaret ve Ekonomik işbirliği Komisyonu’nun 9. Dönem Toplantısı çerçevesinde (2014 yılından bu yana çeşitli nedenlerden dolayı düzenlenmemiştir) kabul edilen Ekonomik İşbirliği Eylem Planı’nı gerçekleştirmektedir.

Kırgızistan'da çok sayıda Türk iş adamının çeşitli alanlarda faaliyet gösterdiğini belirtmek gerekir. Onlar yol ve bina inşaatı, madencilik, turizm ve benzer projelere katılmaktadır. Bu sene Kırgız ve Türk girişimcileri Kırgızistan-Özbekistan-Türkmenistan-Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye güzergâhında taşımacılığı aktif olarak kullanmaya başladılar.

Kırgızistan’da yatırım yapmak isteyen Türk iş adamları hangi alanlarda yatırım yapmalıdır?

Kırgızistan'daki Türk yatırımcılar için gelecek vaat eden alanlar tarım, inşaat, hizmet ve turizm, bilişim teknolojileri, enerji, işleme ve madencilik endüstrileridir. Şu anda bu alanlarda çok sayıda şirket çalışmaktadır.

Türk iş adamları yatırım yapmak için Kırgızistan’ı neden tercih etmeli? Türk İş Adamlarına ne tür destek ve teşvikler sağlamaktadır?

Kırgızistan'daki yatırımcılar için en liberal ve elverişli koşullar yaratılmıştır. Başlıca KDV %12, kâr vergisi %10, gelir vergisi %10 olmak üzere vergi adedi 8'e indirildi. Yatırımcının devletin öncelikli faaliyet türüne (ekonominin sektörüne) karşılık gelen yatırım projelerini gerçekleştirmesi durumunda, ithal edilen teknolojik ekipman, aksam ve yedek parçalar, hammadde ve malzemeler gümrük vergilerinden muaftır.
Yatırım projelerine ilişkin bilgiler Türkiye Ticaret ve Sanayi Odaları arasında dağıtılmakta ve ayrıca Büyükelçiliğin www.mfa.gov.kg/tr/ankara ve Kırgız Cumhuriyeti Yatırımları Teşvik ve Koruma Ajansı’nın www.invest.gov.kg web sitelerinde yayınlanmaktadır.

Kırgız Cumhuriyeti, serbest ekonomik bölgeler dâhil olmak üzere ihracatı teşvik eden ve kolaylaştıran bir dizi programa sahiptir. Bu programlardan bahseder misiniz?

Kırgızistan'da “Bishkek”, “Narın”, “Talas”, “Leylek” ve başka bir dizi Serbest Ekonomik Bölge (SEB) bulunmaktadır. Diğer SEB’lerde olduğu gibi girişimciler için koşullar yaratılmış ve faydalar sağlanmıştır. Örneğin Bishkek SEB’te %0 gelir vergisi, emlak vergisi ve arazi vergisi vardır. Üretilen ürünleri Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) ve Kırgızistan pazarlarına ihraç ederken, %25 oranında gümrük vergisi indirimi sağlanmaktadır.

Serbest Ekonomik Bölge verilerinde üretilen ürünler, 180 milyonu aşkın bir pazara sahip AEB’deki ülkelerine ihraç edilebilmektedir. GTS+ (Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi) statüsü çerçevesinde Avrupa Birliği'ne ve GTS (Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi) Amerika Birleşik Devletleri'ne 6200 ve 3500 ürünün ihraç edilmesine imkân sağlamaktadır.

Kırgızistan Yatırım Vizesinin şartları nedir? Yatırımcıya ne tür fırsat veya imkânlar sağlamaktadır?

Kırgızistan ile Türkiye arasında 90 güne kadar vizesiz rejim uygulanmaktadır. 10 milyon som (yaklaşık 130 bin ABD doları) tutarında yatırım yapıldığında 3 yıllık süre için yatırımcılar ve aileleri için yatırım vizeleri verilmektedir.

Kırgızistan Ankara Büyükelçiliği olarak sizin veya sizinle irtibata geçen Türk İş Adamlarına ne tür kolaylıklar sağlıyorsunuz?

Büyükelçilik ülkemize yatırım yapmak isteyen Türk iş adamlarına özellikle ülkemize ziyaretlerini organize etmeleri hususunda, Kırgızistan'ın ilgili bakanlık ve birimleri ve iş adamları ile görüşmeleri, gerekli bilgileri edinmeleri ve diğer konularda mümkün olduğu mertebe her türlü yardımı sağlamaktadır.

Kırgızistan İş Adamları Türkiye’ye yatırım yapıyorlar mı? Ne tür yatırımlar yapıyorlar?

Kuşkusuz Türkiye'de faaliyetleriyle Türkiye ekonomisine ve ikili ilişkilerin gelişmesine katkıda bulunan çok sayıda Kırgız iş adamı vardır.

Kırgız girişimciler ağırlıklı olarak İstanbul, Ankara, İzmir, Mersin gibi büyük şehirlerde ve inşaat, ulaşım, kargo hizmetleri ve başka alanlarda çalışmaktadır.

Kırgızistan’da yapılan yatırımların korunması için uygulanan çift taraflı anlaşma ve cifte vergi anlaşmalarınız hakkında bilgi verir misiniz? Yapılan anlaşmalar yatırımcılara ne tür faydalar sağlamaktadır?

Kırgız Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması ile çifte vergilendirmenin önlenmesine ilişkin Anlaşmalar yürürlükte olup Kırgız ve Türk girişimci-yatırımcılar için aynı koşullar sağlamaktadı.
Bu bağlamda Türk yatırımcıları aktif olarak ülkemizde yatırım yapmaya ve iş yapmaya çağırıyorum. Aynı zamanda şunu da belirtmek isterim ki, bir girişimci yasalara uygun çalışır ve vergilerini zamanında öderse, o zaman hangi ülkede çalışırsa çalışsın herhangi bir sorun yaşamayacaktır.

Önümüzdeki dönemde gerçekleştirilecek üst düzey ziyaretler ve Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’nin 5. Toplantısı sırasında Kırgız Cumhuriyeti ile Türkiye arasında önemli anlaşmaların imzalanması planlanıyor ve bunun sonucunda önemli projeler başlayacaktır. Kırgızistan ile Türkiye siyasi ve ekonomik işbirliğinde büyük başarılar elde edeceklerine ve bu bağlamda kardeşlik bağlarımızın sağlam bir temel oluşturacağına eminim