dünyanın her yerindeki hükümetler ile bireyleri hastalığa karşı harekete geçmeye zorlayarak
her yıl milyonlarca önlenebilir ölümün önüne geçmeyi amaçlamaktadır. Dünya Kanser Günü; yankı
uyandırmayı, değişim aşılamayı ve farkındalık günü ile sınırlı kalmayarak daha sonraki günlerde de
sürdürülecek bir eylemi harekete geçirmeyi amaçlayan bir kampanyadır.2025-2027 Dünya Kanser
Günü teması“Benzersizliğimizle Biriz” olarak belirlenmiştir.Bu tema ile anlatılmak istenen, her
bireyin kanserle olan mücadelesinin farklı ve benzersiz olduğu, ancak bu benzersizliklerin aslında
birleştirici bir güce sahip olduğudur. Yani, her kişinin yaşadığı deneyim farklı olabilir, ancak
kanserle mücadele eden herkes bir şekilde birbirine bağlıdır. Bu bağ, insanların yaşadıkları
farklılıklar yerine, ortak insani duygular, dayanıklılık ve umut etrafında birleşir. Her bireyin
hikayesinin kendine özgü olduğu vurgulanırken, aynı zamanda bu hikayelerin insanları bir araya
getirerek,empati ve destek yarattığının anlatılması hedeflenmektedir.
Kanser başlıca; tütün kullanımı, yüksek beden kütle indeksi (fazla kilolu ya da şişman/obez
olma), meyve ve sebzeden fakir beslenme, yetersiz fiziksel aktivite ve alkol tüketimi gibi beş
davranışsal ve beslenme ile ilgili risk faktöründen kaynaklanmaktadır. Günümüz şartlarında
kanserlerin yaklaşık üçte birinin, risk faktörlerinden kaçınma ve mevcut kanıta dayalı önleme
stratejilerinin uygulanması yoluyla önlenebilir durumda olduğu bilinmektedir. Ayrıca, erken tanı
konmuş ve uygun şekilde tedavi edilmişse birçok kanserin iyileşme olasılığının da yüksek olduğu
unutulmamalıdır.
Kanser hem dünyada hem ülkemizde ölüm nedenleri arasında ikinci sırada yer almaktadır.
Dünyada ve ülkemizde yaklaşık her 6 ölümden birinin, kanser nedeniyle gerçekleştiği görülmektedir.
Dünyada her yıl yaklaşık 19.9 milyon kişi kansere yakalanmakta, 9.7 milyon kişi ise kanser
nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Benzer seyir devam ettiği takdirde, 2040 yılında 30 milyon yeni
vaka ortaya çıkması beklenmektedir. En sık görülen kanser türleri sırası ile akciğer, meme,
kolorektal, prostat, mide olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu kanser türleri ülkemizde de ilk sıralarda
yer almaktadır. Türkiye Kanser İstatistikleri Raporuna göre, bir yıl içerisinde 223 bin kişiye kanser
tanısı konulmuştur. Erkeklerde kanser görülme sıklığı kadınlara göre daha fazladır.(Erkeklerde yüz
binde 264,9, kadınlarda yüz binde 193,4).Bu sıklıklar yaş ilerledikçe artmaktadır.
Uluslararası Kanser Kontrol Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü gibi kanser alanında yoğun
çalışmaları bulunan uluslararası saygın kuruluşlarkanserleri önleme yolunda kişilere şu risk
faktörlerinden kaçınma çağrısında bulunmaktadır:
Sigara ve dumansız tütün ürünlerini de içeren tütün kullanımı
Fazla kiloluveya obez olmak
Düşük meyve ve sebze alımını içeren sağlıksız beslenme
Fiziksel aktivite eksikliği
Alkol kullanımı
Cinsel yolla bulaşan Human Papilloma Virus (HPV) enfeksiyonu
Hepatit veya digger kanserojen enfeksiyonlara maruziyet
İyonlaştırıcı ve ultraviyole radyasyon maruziyeti
Kentsel hava kirliliği
Katı yakıt kullanımından kaynaklanan iç mekân dumanı
Kansere yol açabileceği kanıtlanmış risk faktörlerinin farkına vararak, bunlardan korunmada
bireysel ve toplumsal temelde yapılacaklar konusunda bilgilenerek, önleme çabalarını kararlılıkla
sürdürerek, ileri dönemlerde daha büyük bir toplumsal yük haline gelmesi beklenen kanserle
mücadelede önemli kazanımlar elde edileceğine şüphe yoktur.
2
Kanser hastalıklarının her bir tipinin kendine göre etyolojisi, risk faktörleri, tanı ve tedavi
yöntemleri vardır. Bu yüzden erken tanı ve tarama stratejileri de kanser tiplerine göre değişmektedir.
Bazı kanser tipleri için tarama önerilirken bazı kanser tipleri için önerilmemektedir.
Dünya Sağlık Örgütü;meme, rahim ağzı ve kalın bağırsakkanserlerinde vakaların erken
evrelerde yakalanmasına yönelik toplum tabanlı tarama programları önermekte ve bu çalışmaların
bütüncül bir kanser kontrol programının parçası olması gerektiğini belirtmektedir.
Ülkemizde DSÖ önerileri doğrultusunda 2008 yılından itibaren kayıt, önleme, tarama ve
tedavi çalışmalarını bir arada barındıran Ulusal Kanser Kontrol Programı kapsamında; meme,
kalın bağırsak ve rahim ağzı kanserleri için, toplumun kaynaklarına ve hastalık yüküne uygun olarak
tarama programları yürütülmektedir.
Ülke genelinde kanser taramaları; Birinci Basamak ve 2.-3. Basamak Sağlık
Kuruluşlarında, toplum tabanlı ve fırsatçı taramalar şeklinde yapılmaktadır.
Kırsal ve dezavantajlı gruplarımıza illerimizdeki mobil tarama araçları ile de tarama hizmeti
verilmektedir.
Ülkemizde yürütülen Ulusal Kanser Tarama programında,
Meme kanseri taraması; 40-69 yaş arasındaki kadınlara yılda bir kez klinik meme
muayenesi yapılmakta, 2 yılda bir mamografi çekilmektedir.
Rahim ağzı kanseri taraması; 30- 65 yaş arası kadınlara 5 yılda bir HPV-DNA testi ile
yapılmaktadır.
Kalın bağırsak kanseri taraması; 50-70 yaş arasındaki kadın ve erkeklere 2 yılda bir
Gaitada Gizli Kan Testi (GGK) yapılmakta, 10 yılda birde kolonoskopi önerilmektedir.
Tarama sonrasında pozitif ya da şüpheli bulunan kişiler Teşhis Merkezi olarak belirlenmiş
olan ikinci, üçüncü basamak sağlık kuruluşlarına yönlendirilmekte ve ileri tetkikleri yapılmaktadır.
Teşhis ve tedavi hizmetleri ikinci ve üçüncü basamak sağlık kuruluşları tarafından yapılmaktadır.
Ulusal Kanser Tarama Programları hakkında daha detaylı bilgi Kanser Dairesi Başkanlığına ait web
sitesinde (https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser) mevcuttur. Ayrıca buradan “Hangi Tarama Bana
Uygun?” uygulaması ile hangi kanser türünde tarama yaptırabileceğiniz konusunda bilgi
edinilebilmektedir.
Ülkemizde hem taramaları artırmak hem de sağlık okur yazarlığı konusunda vatandaşlarımızı
bilgilendirmek üzere 81 ilde kanser farkındalık çalışmaları yapılmaktadır.
Kanser Taramalarınızı Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), İlçe
Sağlık Müdürlükleri,Toplum Sağlığı Merkezleri(TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile
Sağlığı Merkezlerinde (ASM)ücretsiz olarak yaptırabilirsiniz.